1. Narody i mniejszości narodowe w Europie Środkowo- Wschodniej i Południowo-Wschodniej – dzieje konfliktów.
2. Kierunki badań nad dziejami Słowian w XIX i XX wieku. Zagadnienia historiograficzne.
3. Źródła do dziejów najnowszych Słowian - gromadzenie i publikacja.
4. Relacje polsko-macedońskie.

Ad. 1. Celem tego projektu jest opracowanie syntetycznego ujęcia dziejów narodów słowiańskich, kwestii walki o niepodległość i jej odzyskanie. Badania dotyczą głównie interpretacji dziejów ojczystych poszczególnych narodów w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku oraz okresu międzywojennego jak i lat po 1945 r. Głównym celem badania jest poszukiwanie uzasadnień niepodległościowych oraz starcie „bohaterskiej” interpretacji dziejów ojczystych związanych z walka zbrojną o niepodległość i analiza postaw „realistycznych” - opartych na koncepcjach dostosowania się do istniejącej sytuacji, czyli życia w obcym państwie wielonarodowym w pozycji narodu zależnego.

• Pierwszy tom jako efekt tak zaprojektowanych prac badawczych dotyczył dziejów Macedonii i powstania Republiki Macedonii – niepodległego państwa. Materiały do opublikowania pracy zbiorowej były dyskutowane wcześniej na międzynarodowej konferencji, która odbyła się w grudniu 2003 r. Konferencja obejmowała wystąpienia uczestników i dyskusje merytoryczne w następujących grupach tematycznych:

  • Najważniejsze wydarzenia w historii Macedonii. Ludzie- konflikty - idee.
  • Literatura, folklor, język. Życie kulturalne – perspektywy i rozwój.
  • Bliskie sąsiedztwo. Mniejszości narodowe.
  • Kontakty polsko-macedońskie.

  Brali w niej udział nie tylko specjaliści polscy, ale także macedońscy, bułgarscy, czescy i albańscy. Opublikowana praca pt. Miejsce Macedonii na Bałkanach historia - polityka — kultura — nauka, red. I. Stawowy-Kawka, Kraków 2005, ma charakter interdyscyplinarny. Poruszane są takie zagadnienia, jak: historia polityczna Macedonii, literatura i język, ruchy społeczne i polityczne, mniejszości narodowe i stosunki z sąsiadami oraz kontakty polsko-macedońskie.

  Dzięki tak szerokiemu wachlarzowi omawianych zagadnień wybitni historycy, językoznawcy i literaturoznawcy przybliżyli problem macedoński najbardziej kontrowersyjną do dzisiaj kwestię polityczną na Bałkanach. Przedmiot gruntownych rozważań obejmuje okres od końca dziewiętnastego wieku, gdy budziła się świadomość narodowa Macedończyków, do rozpadu Jugosławii i czasów najnowszych. Na uwagę zasługuje nie tylko wątek historyczno-polityczny, ale także blok zagadnień dotyczących spraw literatury oraz języka jednego z najmłodszych narodów i państw Półwyspu Bałkańskiego, 

• Tom drugi zatytułowany Tożsamość narodowa w społeczeństwie multietnicznym. Historia-kultura-język-literatura-media Macedonii został oddany do druku i ukazał się jeszcze przed Kongresem w Skopiu. Jest to praca zbiorowa powstała po konferencji zorganizowanej w maju 2007 r. w Uniwersytecie Jagiellońskim. W konferencji udział wzięli specjaliści polscy, ale także macedońscy: historycy, politolodzy, slawiści i językoznawcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetu Wrocławskiego. Uniwersytetu Śląskiego, Instytutu Historii Narodowej w Skopiu. Uniwersytetu Cyryla i Metodego w Skopiu. Wówczas wygłoszono 26 referatów. W tomie tym zwrócono głównie uwagę na fakt, iż Macedonia jest przykładem państwa, gdzie obok narodów słowiańskich (głównie Macedończyków), żyją duże wspólnoty niesłowiańskie (Turcy, Albańczycy, Arumuni i inni) oraz diaspory cygańska i żydowska. Sprawia to, że żyjąc obok siebie spadkobiercy różnych kręgów cywilizacyjno-kulturalnych mówią różnymi językami, wyznają różne religie korzystają z tych samych mediów. Celem uczestników konferencji była analiza różnic i podobieństw oraz wskazanie, które czynniki wpływają na kształt tożsamości narodowej, a także opis na ile „zderzenie cywilizacji" jest elementom konfliktogennym, a na ile wzmacnia poczucie narodowe wspólnot żyjących obok siebie i samych Macedończyków. Ich zadaniem było też przyjrzenie się historii Macedonii, gdzie liczniejsi od Macedończyków: Albańczycy, Bułgarzy, Grecy, Serbowie mając ugruntowane tożsamości narodowe i własne państwa mimo działalności propagandowej, kulturalnej i osiedleńczej nie wykorzenili dążeń Macedończyków do utworzenia własnego państwa - Republiki Macedonii,

• Trzeci tom ukazał się drukiem w 2011 roku w Krakowie nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego i zatytułowany został: Macedoński dyskurs niepodległościowy. Historia - kultura-literatura-język-media. Do druku swe artykuły oddały 27 osoby a ich wydanie przygotowano w języku polskim i macedońskim, streszczenia – w języku angielskim. Całość pomyślana została jako macedoński dyskurs niepodległościowy, dotyczący wielu aspektów: historii, kultury, języka, literatury i mediów. Do współpracy zaproszono specjalistów z różnych dziedzin nauki: historyków, politologów, językoznawców, slawistów, medioznawców z kraju i Macedonii. Książka ma charakter interdyscyplinarny, mówi o niepodległości Republiki Macedonii nie tylko przez pryzmat historii, lecz także rozwoju mediów, literatury, kultury i języka.

  W dniach 21 i 22 września 2011 roku odbyła się w Uniwersytecie Jagiellońskim międzynarodowa konferencja na temat: Historia—religia—kultura — polityka. Międzycywilizacyjny dialog u świecie słowiańskim w XX i XXI wieku.

  Analiza stosunków narodowościowych i religijnych oraz kulturowych i politycznych w krajach Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej, zamieszkałych głównie przez Słowian, pokazuje w perspektywie historycznej ogromne zróżnicowanie wzajemnych relacji. Jest to z jednej strony stan spokoju społecznego, wzajemnej kooperacji i współpracy oraz zrozumienia, a z drugiej stan czasowego lub permanentnego konfliktu. Dlaczego tak jest? Co powoduje tak odmienne reakcje w święcie słowiańskim? Jak zapobiegać powstającym konfliktom? W jaki sposób osiągane jest przekształcenie sytuacji konfliktowych w sytuacje współdziałania społeczeństw i wspólne o odmiennych tradycjach kulturowych.

  Odpowiedź na tak postawione pytanie wymaga uzyskania porównawczej wiedzy na temat inicjatyw na rzecz dialogu podejmowanego w poszczególnych krajach słowiańskich oraz skuteczności tych działań.

  W zasięgu badań uczestników konferencji znalazła się słowiańska Europa Środkowo-Wschodnia i Południowo-Wschodnia. Szczególną uwagę badacze skoncentrowali na dialogu Słowian z narodami niesłowiańskimi (Turkami, Albańczykami, Rumunami, Węgrami i innymi). Analizie poddane zostały nie tylko relacje między narodami słowiańskimi, ale również stosunki Słowian ze spadkobiercami odmiennych kręgów cywilizacyjno-kulturowych. W konferencji wzięło udział ponad 30 osób z Federacji Rosyjskiej, Ukrainy, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Macedonii i Polski.

• Tom czwarty ukazał się 2012 r. w Krakowie pt. Międzycywilizacyjny dialog w kwiecie słowiańskim w XX i XXI w.

Celem konferencji pt. Tożsamość i samoidentyfikacja bałkańskich narodów, mniejszości etnicznych i religijnych po rozpadzie Jugosławii. Historia – kultura – język – media w dniach 12 i 13 października 2016 r. zorganizowanej w Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie była analiza procesów związanych z budowaniem tożsamości i samoidentyfikacją narodów, mniejszości etnicznych i religijnych po rozpadzie Jugosławii, które rozpatrywane były na płaszczyźnie historycznej, politologicznej, kulturowej, językowej i medialnej. Naukowcy z: Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Macedonii, Serbii oraz Polski omówili problemy dotyczące problemów przenikania się kultur i historii w budowaniu własnej i/lub negowaniu cudzej tożsamości narodowej, funkcjonowanie mitów i stereotypów narodowych w procesach destrukcji poczucia narodowego i budowania własnej tożsamości. Na nowo przeanalizowano koncepcje związane z funkcjonowaniem państw wielokulturowych, wielojęzykowych i wieloetnicznych oraz związane z tym zakłócenia w obrębie tożsamości narodowej (z zagrożeniem jej utraty lub powiększeniem autonomii).

Referaty wygłosiły czterdzieści dwie osoby (specjaliści z dziedziny bałkanistyki). Wśród nich tak znani naukowcy jak: prof. Snežana Venovska-Antevska z Instytutu Języka Macedońskiego im. Krste Misirkova ze Skopia, prof. Dušan Bataković z Instytutu Studiów Bałkanistycznych Serbskiej Akademii Nauk i Umiejętności z Belgradu, prof. Jovan Teokarević z Wydziału Nauk Politycznych Uniwersytetu w Belgradzie, prof. Katerina Teodorovska z Instytutu Historii Narodowej ze Skopia, prof. Vera Katz z Instytutu Historii Uniwersytetu w Sarajewie i inni. Ważnym elementem konferencji było spotkanie uczonych z zagranicy z przedstawicielami polskich ośrodków naukowych, których celem było nawiązanie bezpośrednich kontaktów naukowych, organizowanie dalszych wspólnych konferencji i bezpośredniej wymiany osobowej. Istotnym elementem była dyskusja, możliwość prześledzenia najnowszych osiągnięć w dziedzinie bałkanistyki uczonych z Polski z naukowcami bałkańskimi. Artykuły drukowane będą w Roczniku Środkowoeuropejskim i Bałkanistycznym w 2017 r. pod redakcją Irena Stawowy-Kawki

Ad. 2. Temat drugi jest obecnie realizowany. Pierwsza konferencja z tego cyklu odbyła się w październiku 2006 roku w Uniwersytecie Jagiellońskim na temat: Obraz konfliktów między narodami słowiańskimi w XIX i XX wieku w historiografii.

Konferencja została poświęcona ocenie przyczyn, przebiegu i skutków konfliktów między narodami słowiańskimi w XIX i XX wieku w ich historiografii po roku 1945 do dzisiaj. Celem badań była prezentacja dominujących interpretacji w historiografii narodów słowiańskich, na podstawie których budowane były i są stereotypy narodu sąsiada - narodu wroga - narodu przyjaciela.

Konferencja objęła wystąpienia uczestników i dyskusje merytoryczną w następujących grupach tematycznych:

Polska, jej mniejszości, jej sąsiedzi.

„Imperium zewnętrzne” ZSRR (Rosji) w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej.

Bałkany, zmiany granic (przestrzeni narodowej), zderzenie się nacjonalizmów.

Teksty zamieszczone w zbiorze napisane zostały przez specjalistów polskich, rosyjskich, ukraińskich, czeskich, chorwackich, bułgarskich i macedońskich. Dzięki współpracy uczonych z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Instytutu PAN w Warszawie, Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej oraz Moskiewskiego Uniwersytetu im. Łomonosowa, Uniwersytetu w Zagrzebiu, Uniwersytetu Karola w Pradze, Uniwersytetu Św. Klimenta Ochrydzkiego w Sofii i Instytutu Historii Narodowej w Skopiu udało się ustalić, jakie zmiany zaszły w interpretacji poszczególnych konfliktów między narodami słowińskimi w historiografii po 1945 roku w zależności od sytuacji politycznej, zwłaszcza po roku 1989/1990, tj. w latach transformacji politycznych i ustrojowych.

Bardzo ważną cechą było opublikowanie artykułów w różnych językach słowiańskich. Każdy z Autorów napisał swój artykuł w ojczystym języku. Takie bowiem zasady przyjęto w ramach prac Komisji Najnowszych Dziejów Słowian przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, przygotowującej się do XIV Międzynarodowego Kongresu Slawistów we wrześniu 2008 roku w Macedonii.

Ad. 3. Wydawanie materiałów źródłowych rozpoczęliśmy od współpracy z kolegami z Macedonii. Pierwszy tom poświęcony ma być dokumentom zgromadzonym w Polsce, a dotyczącym dziejów Macedonii, w okresie międzywojennym 1918-1939. Cezury chronologiczne zdeterminowane zostały doniosłymi wydarzeniami w dziejach Polski. Wtedy to na terytorium Królestwa SHS, od 1929 r. Królestwa Jugosławii znajdowało się Poselstwo RP, które dostarczało bardzo ważnych danych dotyczących kwestii macedońskiej. Dokumenty te zgromadzone są głównie w Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz w Archiwum PAU. Za koordynację prac ze strony polskiej odpowiadają: Irena Stawowy-Kawka i Agnieszka Kastory, natomiast stronę macedońską reprezentowali: Todor Čepreganov i Stojan Kiselinovski. Do tej pory zebrane zostały niemal wszystkie dokumenty znajdujące się w AAN w Warszawie i skserokopiowane (rok 2005). Następnym krokiem jest ich opracowanie, które przypadło na rok 2006 i 2007. Trudność stanowi ich przekład. Dokumenty te będą publikowane po raz pierwszy. 

Wydawanie materiałów źródłowych znalazło realizację w opracowanym i wydanym I tomie dokumentów pt. Билатералните полско-македонски односи 1991 – 2011, ред. Ирена Ставови-Кавка, Катерина Тодороска, Менора, Скопје, 2013, т. I, сс. 240 + Предговор. Ta sama wersja ukazała się w języku polskim: Polsko-macedońskie stosunki bilateralne 1991-2011, red. Irena Stawowy-Kawka, Katerina Todoroska, Menora, Skopje 2013, t. I., ss.136 + Słowo wstępne.

Ad. 4. W roku 2005 Komisja zapoczątkowała także serię prac dotyczącą wzajemnych relacji między poszczególnymi narodami słowiańskimi. Jako pierwsza została zorganizowana w dniach 28 i 29 listopada 2005 r. konferencja w Skopiu wspólnymi siłami Instytutu Historii Narodowej i Instytutu Języka Macedońskiego. Współorganizatorem był także Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, z którym Instytut Historii Narodowej w Skopiu podpisał umowę o współpracy. W czasie dwudniowego sympozjum wygłoszono 20 referatów i przeprowadzono wiele dyskusji merytorycznych. Konferencja miała charakter interdyscyplinarny. Poruszone były takie zagadnienia, jak: historia polityczna Macedonii, ruchy społeczne i polityczne, mniejszości narodowe i ich religie, stosunki z sąsiadami, język oraz kontakty polsko-macedońskie. Z uwagi na szeroki zakres problematyki obrady toczyły się według podziału na bloki tematyczne. Materiały z konferencji opublikowane zostały w tomie pt. Македонско – полски врски (прилози от 3 меѓународниот научен собир одржан во Скопје на 28-29 ноември 2005). Praca wydana została drukiem w Skopiu w 2007 roku. W skład komitetu redakcyjnego weszli: Todor Čepreganov, Irena Stawowy-Kawka, Sneżana Venovska-Antevska, Stojan Kiselinovski.

Następna konferencja tego cyklu miała miejsce w Skopiu 14 i 15 listopada 2008 roku. Dotyczyła wzajemnych relacji macedońsko-polskich, historii, języka i kultury. Wygłoszono 17 referatów, które ukazały się drukiem w tomie pt. Македонија – Полска. Историја, јазик и култура (прилози од меѓународната научна конфретција одржана во Скопје на 14 -15 ноември 2008), Скопје, 2009, сс. 206. Komitet redakcyjny tworzyli: Todor Čepreganov, Irena Stawowy-Kawka, Stojan Kiselinovski, Dragi Gjorgiev.

Na temat relacji polsko-macedońskich ramach prac Komisji zorganizowana została szósta konferencja w Instytucie Historii Narodowej Skopiu w dniach 1-3 czerwca 2011. Wzięli w niej udział badacze macedońscy i polscy. Nakładem Instytutu Historii Narodowej w 2015 r. ukazał się tom pt. Македонија – Полска. Историја, култура, јазик, литература, медиуми, Скопје, 2015, сс. 224. W tomie tym znalazło się 20 tekstów, które zostały zredagowane przez komitet redakcyjny w składzie: Dragi Gjorgiev, Biljana Ristovska-Josifovska, Maciej Kawka, Dragica Popovska. Autorami opublikowanych artykułów są badacze z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Instytutu Historii Narodowej w Skopiu, Uniwersytetu „Św. Cyryla i Metodego” w Skopiu oraz Uniwersytetu „Goce Delczewa” w Štipie.